1.Cechy wytworu
– trafność,
– oryginalność,
– niezwykłość,
– konieczność,
– wartość estetyczna.
2. Reakcja psychiczna odbiorcy
– skuteczne zdziwienie,
– początkowa nieufność,
– efekt powtórnej oceny,
– nigdy bym na to nie wpadł/wpadła
– tak bym właśnie zrobił/zrobiła
3. Cechy procesu myślenia
– ruchliwość,
– synteza,
– aktywny stosunek do tworzenia,
– przełamanie bloku mentalnego,
– działanie w sytuacji niedoboru.
Zmianę w podejściu do twórczości spowodował Guilford, który opracował rozbudowany model intelektu człowieka, uwzględniający całość zdolności intelektualnych. Każdą z tych zdolności można rozpatrywać w trzech aspektach:
● operacji umysłowych,
● treści będących przedmiotem tych operacji,
● wytworów.
Wśród operacji intelektualnych Guilford wyróżnia operacje myślenia konwergencyjnego i operacje myślenia dywergencyjnego. (Nęcka,2002).
Myślenie konwergencyjne, czyli inaczej zbieżne; są to operacje umysłowe wykonywane w sytuacjach problemowych, które maja w zasadzie jedno rozwiązanie, jedną odpowiedź(większość zadań matematycznych, testów wiadomości, jakie stosuje się w szkole ma właśnie taki charakter),
Myślenie dywergencyjne, czyli inaczej otwarte; są to operacje intelektualne wykonywane podczas rozwiązywania problemów o wielu rozwiązaniach, jest to generowanie licznych pomysłów na rozwiązanie tego samego problemu.
Guilford rozróżnia trzy kryteria myślenia dywergencyjnego:
- płynność myślenia: jest to wytwarzanie w krótkim czasie wielu pomysłów. Im większa jest zdolność do wytwarzania pomysłów tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się trafnego rozwiązania. Autor wyróżnia kilka rodzajów płynności:
a)płynność słowną
b)płynność ideacyjną
c)płynność skojarzeniową (Nęcka,2002,str27)
- giętkość myślenia: jest to zdolność do wytwarzania jakościowo różnych pomysłów i zmiany kierunku poszukiwań. Rozróżniamy giętkość:
– spontaniczną,
– adaptacyjną.
- oryginalność myślenia: jest to zdolność do wytwarzania i dostrzegania nowych, niezwykłych, niepowtarzalnych rozwiązań.