1.Twórczość
Klasyczna definicja twórczości Steina brzmi: twórczość to proces prowadzący do nowego wytworu, który jest akceptowany jako użyteczny lub do przyjęcia dla pewnej grupy ludzi w pewnym okresie ( Nęcka, 2002 str 17) . Zgodnie z tą definicją twórczość to zdolność do wytwarzania czegoś nowego, innowacyjnegoi wartościowego. W psychologii humanistycznej pojawił się jednak pogląd, że może istnieć twórczość bez wytwarzania dzieł. E.Fromm, C. Rogersi A.Maslow traktowali twórczość jako wartość nadająca sens ludzkiemu życiu. Maslow wprowadził pojecie twórczości w zakresie samorealizacji (Nęcka, 2002).Według niego osoba, która ciągle się rozwija, samorealizuje się, jest szczęśliwa a przez to jest bardziej kreatywna.
Maslow wyróżnia dwa rodzaje twórczości:
- Twórczość pierwotna, która polega na spontanicznej, pozbawionej wysiłku aktywności człowieka, przejawiającej się w zwykłych sprawach życiowych, życiowych chwilach inspiracji, zaciekawienia, natchnienia. Taka twórczość jest cechą wielu ludzi, nie znajduje jednak odzwierciedlenia w wybitnych osiągnięciach twórczych.
- Twórczość wtórna, która jest oparta na specjalnych uzdolnieniachi talentach, wymaga wysiłku, pracowitości, cierpliwości i samodyscypliny. Taka twórczość znajduje wyraz w wytworach o dużej wartości naukowej, artystycznej spełniających ostre kryteria w danej dziedzinie.
Istnieje jeszcze jeden rodzaj twórczości, który łączy powyższe. Maslow określa ją jako twórczość zintegrowaną. To właśnie twórczości zintegrowanej zawdzięczamy wielkie dzieła sztuki, wybitne wynalazki i odkrycia naukowe.
Psychologowie poznawczy weryfikują twórczość według następujących kryteriów:
- nowość- produkt myśli zasługuje na miano twórczego, jeśli jest nowy w sensie obiektywnym, tzn. nie istniał wcześniej,
- użyteczność i wartość społeczna– dany wytwór może być uznany za twórczy, jeśli jest społecznie wartościowy i użyteczny,
- oryginalność- dzieło jest twórcze, jeśli jest rzadko spotykane, łączy ze sobą odległe skojarzenia, jest niebanalne,
- trafność- wytwór zaspakaja jakąś potrzebę (materialną bądź intelektualną), jestsensowny, ma określone znaczenie.
Edward Nęcka proponuje trzy grupy kryteriów twórczości(Nęcka, 2002,str32):